Wie herinnert zich de TED talk 'the next outbreak? We're not ready' van Bill Gates nog? 'Door een gebrek aan voorbereiding zou de volgende epidemie wel eens veel meer verwoesting kunnen aanrichten dan Ebola.' Auch.

Vier jaar geleden had hij even in de toekomst gekeken, want op dit moment vecht ons kleine land, samen met de rest van de wereld, een oorlog uit met een ongekend coronavirus covid-19. Het virus sloop ons land binnen om het nadien genadeloos knock out te slaan. Hier zitten we dan, allemaal in quarantaine, in mijn geval vaak met de kinderen op de schoot. Hoe lang nog? Niemand die het weet, of het al durft zeggen, dat kan ook. De echte strijd, die wordt nu gevoerd in onze ziekenhuizen. Een diepe buiging voor al de mensen die zich elke dag, in moeilijke omstandigheden, uit de naad werken om mensenlevens te redden.

Nochtans, amper twee weken geleden was het nog business as usual. Ook in onze sector. Advocaten liepen de rechtbanken nog binnen en buiten, ook voor een uitstel of conclusiekalender. Afspraken met onze klanten waren gewoon op kantoor en eindigden met een welgemeende handdruk. Binnen ons microklimaatje werd, zoals waarschijnlijk op wel wat meer werkplekken, zelfs nog wat lacherig gedaan over het virus. 'Het is maar een griepje', je kent de boutade ondertussen al wel.

Plots kan zovéél. Ik zie advocatenkantoren avonturieren met hulp voor gekwelde ondernemers door deze crisis, de blogposts boomen als nooit te voren en ieder advocatenkantoor overtuigt hun klanten dat ze helemaal 'remote' kunnen werken.

Nochtans, papierloos werken is voor veel kantoren nog een utopie, servers houden de boel nog steeds meestal recht, en uit een (nog lopende) bevraging aan onze balie West-Vlaanderen blijkt dat bloggen in de advocatuur nog steeds zo goed als onbestaand is.

Plots zie je nu wel dingen in snelheden veranderen die je voorheen niet voor mogelijk achtte. Waar voor deze coronacrisis pakweg drie op tien advocaten met videobellen werkte, doet nu zeven op tien dat al. Ook dat blijkt uit die bevraging van Togbåt. En veel straffer: ruim de meerderheid van hen zegt ook na deze crisis dit meer te gaan gebruiken. Zo snel kan het dus gaan. Op amper enkele weken tijd hebben deze kantoren hun werking veranderd. Eén kleine nuance: het moést wel.

Deze crisis dwingt tot verandering, flexibiliteit en creativiteit. Waar voorheen een of andere golf wel zichtbaar was vanop het strand, moeten we vandaag een gigantische golf trotseren en proberen rechtop te blijven met onze surfplank. Het is surfen, of verdrinken. Is verandering moeilijk en traag? Blijkbaar niét als er geen keuze meer is. Dat is wel al duidelijk.

Kunnen we afspreken dat iedereen ook na de crisis op de surfplank blijft staan om ook die volgende golf vlotjes te nemen?

Net voor de jaarwissel, net voor de start van het nieuwe decennium en toch even vooraf aan deze coronatijden, schreef ik nog in een artikel wat volgens mij cruciaal zal zijn om het als advocaat te redden in het nieuwe decennium.

Wat ben ik blij dat ik dat geschreven heb. Zo zette ik nieuwsgierigheid van de advocaat met stip op één. Ik blijf erbij, nieuwsgierigheid is hetgeen echte verandering brengt, ook in de werking van advocatenkantoren. Wie nieuwsgierig is, die zoekt naar en staat open voor nieuwe dingen, zoals bijvoorbeeld technologie dat kan helpen in het beter en vlotter helpen van uw klanten. Maar dat kunnen gerust ook andere dingen zijn dan technologie, hoor.

Technologie is belangrijk voor uw advocatenkantoor. Punt. Non-believers, blijf voortaan in uw kot, ook na de crisis. Het is genoeg geweest. Technologie is zo veel meer dan artificiële intelligentie. Daarover gaat het niét. De hype errond is gigantisch, maar de realiteit volgt nog niet. Uit een studie die nét uitkwam, 'Lawtech adoption and training' van de universiteit van Oxford, blijkt bijvoorbeeld dat het gebruik van artificiële intelligentie in advocatenkantoren nog steeds bedroevend laag is, zelfs in het V.K. waar het gebruik zelfs nog verder staat dan hier bij ons. Daar wordt het, A.I. dus, amper in een op vier van de gevallen voor opzoekingswerk gebruikt, 18 procent voor due diligence en amper 14 procent voor technologische assistentie. Dit terwijl het nochtans de domeinen zijn die meestal als laaghangend fruit worden beschouwd. Van die robotinvasie is dus zeker geen sprake.

Maar! U gaat tijdens deze crisis massaal op ontdekking naar technologische toepassingen die u kunnen helpen. En
dat blijken ze ook meestal, tot uw plezier, te doen. Put hier moed uit
om uw werking te herevalueren.

Ik twijfelde hier niet aan, maar na tien dagen isolatie wil ik het toch maar nog eens uitschreeuwen: er gaat niets, maar dan ook niets, boven een echt menselijk contact en sociale relaties.

Neen, u moet uw klanten in de toekomst niet énkel digitaal ontmoeten via de zoveelste zoomvergadering. Koester de waarde van een échte handdruk, een glimlach en een figuurlijke schouderklop. Nu meer dan ooit te voor. Advocaten zijn bij uitstek iemands vertrouwenspersoon. Een veilige haven. Ook na deze onverwachte coronacrisis, wordt dit het decennium van het vertrouwen.

Justitie in coronatijden, het is wel wat. Als verantwoordelijke voor de communicatie van de balie West-Vlaanderen kwam de eer me te beurt om me een weg te banen door het labyrint van maatregelen voor justitie. Het bracht me meer dan eens op een stevig dwaalspoor.

Wat me hierbij vooral opviel, los van de vraag of justitie nu al of niet sommige zaken verder moet behandelen tijdens deze gezondheidscrisis, was het gebrek aan eendracht, duidelijkheid en snelheid. Het duurde veel te lang voor er dwingende richtlijnen kwamen vanuit het college van hoven en rechtbanken, en onduidelijkheid blijft toch wat als een mist boven de justitiepaleizen hangen. 'Moet ik nu naar de rechtbank gaan, of niet?' Nog steeds weten sommige advocaten niet goed wat te doen. Maar liefst honderd (ja, honderd!) bladzijden moet voor de advocaten nochtans volop duidelijkheid brengen... Niét ok.

Dat bleek ook uit het stevig opiniestuk dat gisteren in Knack verscheen, waarin staat: 'Het is onverantwoord dat justitie zelfs in deze uiterst kritieke omstandigheden andermaal reageert zoals zo vaak in het verleden: traag, verdeeld en inefficiënt.'

Misschien ben ik verkeerd, maar je krijgt van buitenaf vaak het gevoel dat een kapitein op het schip ontbreekt. Tijd voor een grondige lenteschoonmaak in de organisatiestructuur, denk ik dan. Waarom niet? Ook justitie zal ongetwijfeld lessen trekken uit deze ongemeen harde stresstest.

Toch is het niet allemaal kommer en kwel. Justitie verdient, net als de advocaten, een pluim voor haar wendbaarheid in deze moeilijke omstandigheden. Ze werken hard, en dat met een te kort aan mensen, middelen en technologie, daar moeten we niet flauw over doen. Zo werd de Belgische Staat, op vordering van de OBFG, op 13 maart nog veroordeeld om het kader voor magistraten en griffiers voor de volle 100 procent in te vullen.

En toch, ondertussen kunnen tal van procedures schriftelijk verlopen, wordt zowaar e-mailverkeer gevoerd met griffies en rechters, worden zittingen beter georganiseerd en kunnen zelfs verzoekschriften hoger beroep bij het Hof van Beroep digitaal worden ingediend en sluit ik niet uit dat zelfs pleiten via videoconferencing mogelijk wordt (ik zag het nog niet). Misschien kunnen we binnenkort zelfs dossiers digitaal inkijken? Wie weet! Dit alles was een aantal weken geleden nog ondenkbaar, en ik ben er zeker van dat ook binnen justitie het gevoel groeit van 'amai, dit werkt efficiënt, vlot en goed! Ook wij winnen heel wat tijd'. Het stemt ook de advocatuur bijzonder gelukkig trouwens. En, wat leuk, er kan nog zo veel méér. Veel heeft te maken met de juiste mindset.

'Corona doet meer voor de modernisering van justitie dan alle plannen uit het verleden samen', zo schrijft Bjorn Cloots het (ongeveer) in zijn post. Ik kan me erbij aansluiten.

Al even voor deze crisis, las ik het laatste boek van Richard Susskind 'Online courts and the future of justice' in één ruk uit. Ik gaf toen aan dat dit hét kerstgeschenk bij uitstek was voor elke magistraat of justitiemedewerker in ons land. Nu is het een aanrader bij uitstek om tijdens deze quarantaine even een avond te doden. Veel van de zaken die erin worden beschreven, kunnen meegenomen worden voor een justitie 2.0. dat veel meer moet inzetten op het worden van een dienst, in plaats van een locatie. Hij geniet van z'n 'Bill Gates' momentje, nu.

Het wordt volgens mij, en anderen, niet meer zoals vooraf aan deze crisis. Ik ben er zeker van en blijf ook optimistisch. Nadat de coronamist is opgetrokken, zal ook voor de advocatuur weer een mooi tijdperk aanbreken. We moeten de golf die nu in gang is gezet, wel gebruiken. Je ligt al met uw surfplank in het water. Deze pandemie dwong ons in sneltempo anders te werken. En dat lukt voor velen, bij verrassing zelfs voor zichzelf, makkelijker dan verwacht. 'Zie je wel dat advocaten en rechters verrassend wendbaar kunnen zijn?', zei iemand me. Mooi zo, houden zo! Ik ben niet verrast, want dat wist ik wel. We hadden gewoon een vuurtje aan de lont nodig, en dat bleek het coronavirus te zijn.

Het (cov)ideale moment dus.

Hou u goed en gezond.

Bram